سرگذشت وتاریخچه ی پول :: وبلاگ مطالعات اجتماعی متوسطه اول ناحیه دو زاهدان

انسان‌های اولیه که دسته جمعی می‌زیستند، نیازی به تعویض کالا نداشتند. بعد از به وجود آمدن طوایف و قبایل مبادله‌ی کالا به کالا رواج یافت. مبادله‌ی کالا به دلایلی با مشکلاتی همراه بود. برای رفع مشکلات ابتدا از فلز برای مبادله استفاده کردند و پس از مدتی به فلزات گران‌بها و سبک وزن، از جمله طلا، نقره و مس رو آورند.

یک تومانی دوره ناصر الدین شاه قاجار معادل 2.300.000ریال امروز
در بیشتر کشورهای شرقی و آسیایی، فلزی که در مبادله‌ی کالا از آن استفاده می‌شد، حلقه‌ای شکل بود. و در سه هزار سال پیش از میلاد از آن استفاده می‌کردند که می‌توان آن را قدیم‌ترین وسیله‌ی مبادله، پیش از اختراع سکه، دانست. در کاوش‌های شوش حلقه‌هایی از ویرانه‌های معابد، از دوهزار سال قبل از میلاد، به دست آمده است. استفاده از فلزات سبک وزن و کم حجم و گران‌بها، که معاملات را سهل و ممکن می‌ساخت، مورد قبول عامه قرار گرفت.
بدین ترتیب مرحله‌ی پیدایش پول آغاز شد....
واژه‌ی پول
پول از کلمه‌ی یونانی Obolos گرفته شده و آن سکه‌ای بود برابر یک ششم درهم یا دراخم. کریستین سن معتقد است کلمه "پول" در زمان اشکانیان به ایران راه یافته است.
"سکه" نام دستگاه آهنینی بود که برای مهر زدن بر پول‌هایی که در میان مردم رایج و با آن معامله می‌کردند، به کار می‌رفت. بعدها آن را اثر مهری می‌نامیدند که روی سکه‌های حک می‌شد.
بنابراین سکه عبارت است از یک قطعه فلز به وزن معین که روی آن علامت رسمی دولت، یا حکومتی که عیار و وزن آن و ارزش آن را تعهد می‌کند، قید شده است.

سکه در ایران در دوره ی هخامنشی

بی‌شک پیش از دولت هخامنشی و تصرف لیدی در سال ۵۶۴ قبل از میلاد ایرانیان به اختراع پول اقدام کرده و در کشور خود رواج داده بودند. پس از سقوط لیدی به دست کوروش، "یونا" یکی از ساتراپ‌نشین‌های هخامنشی شد که در "ساردس" کارگاه ضرب سکه بود و در زمان کوروش کبیر خشایارشاه و کمبوجیه در آن ضرب سکه می‌کردند.
داریوش بزرگ سومین شاهنشاه هخامنشی (۵۲۱-۴۸۵ قبل از میلاد) بر آن شد پولی ضرب کند که در همه جا پذیرفته شود و در سراسر کشور اعتبار داشته باشد و بر خلاف مسکوکات قبلی فقط ارزش محلی نداشته باشد. زیرا سکه‌هایی که در آن زمان در ایران رواج داشت، هیچ‌یک از آن شاهنشاهان هخامنشی نبود

نخستین سکه‌ای که از آن زمان باقی مانده سکه داریوش است که شهرت جهانی دارد. این سکه را یونانی‌ها "دریکوس" یعنی "داریوش" می‌نامند که آن را نباید با کلمه‌ی زرینه و درینه یکی تصور کرد. سکه‌ی داریوشی از زرناب بود. در زمان هخامنشیان هیچ‌یک از حکام و پادشاهان محلی حق نداشتند بدون اجازه‌ی داریوش به نام خود سکه زنند، فقط اجازه داشتند با اجازه‌ی داریوش سکه‌ی نقره بزنند، چرا که ضرب سکه‌ی طلا در انحصار مرکز بود. نخستین سکه‌ی داریوش احتمالا در سال ۵۱۶ قبل از میلاد ضرب شده است.
پس از فتح یونان به دست سپاهیان ایران و اختلاط ایران و یونان، واژه‌ی درم در ایران متداول شد که اصل آن دارشم (دراخم) یونانی است و ایرانیان آن را درم گفتند که نام پول بود و اعراب بعدها این واژه را از ایرانیان اقتباس کردند. از مسکوکات دوره‌ی هخامنشی، به جز دریک شکل یا سیکل، درم؛ کرشه را می‌توان نام برد. واحدهای کوچک‌تر مسکوک زر، نیم‌ستاتر و یک‌سوم‌ستاتر نامیده می‌شدند.

سکه در دوره‌ی اشکانی

با غلبه اسکندر بر ایران سکه‌های طلا کمیاب و از جریان خارج شد. در آن زمان دیگر در ایران طلا ضرب نمی‌شد. سلوکی‌ها در معاملات داخلی خود سکه‌های نقره به کار می‌بردند و اشکانیان نیز به تقلید از سلوکیان از پول نقره استفاده می‌کردند. اشکانیان از نقره و مس و مفرغ نیز سکه می‌زدند. جنس برخی از این سکه‌ها از برنج بود که روی آن لعابی از مس داده بودند.
سکه‌های این دوره دو نوع بود: نوع اول مسکوکات نقره‌ی چهاردرخمی با تعدادی مسکوک مسی؛ و نوع دوم یک‌درخمی نقره و مسکوکاتی از مس. نوع اول سکه‌ها در شهرهای یونانی‌نشین و نوع دوم در مراکزی که تحت حکمرانی مستقیم پارت‌ها بود، ضرب می‌شد.

مسکوکات دوره‌ی صفوی

سکه‌های عصر صفوی از طلا، نقره و مس بود. سکه‌های زمان شاه عباس "عباسی" نامیده می‌شد. این سکه‌ها نخست از جنس نقره بود. هر پنجاه‌عباسی را یک "تومان" می‌گفتند، که ده‌هزار دینار قیمت داشت. در این دوره مسکوک طلا وجود نداشت. فقط سکه‌های طلا را که "شاهنشاه" نام داشت، هنگام جلوس شاه بر تخت سلطنت و در جشن نوروز ضرب می‌کردند. این سکه‌ها در میان مردم رواج نداشت و آن را اشرافی نیز می‌گفتند. علت این نام‌گذازی بهای زیاد آن‌ها بود.

سکه‌های رایج این دوره "غزبیگی" یا "غازبیگی" برابر پنج‌دینار یا یک‌دهم شاهی؛ "بیستی" معادل بیست‌دینار یا دوپنجم شاهی؛ "پول سیاه" یا "قراپول" معادل بیست‌وپنج دینار یا نیم‌شاهی؛ "شاهی" معادل پنجاه دینار؛ و "عباسی" معادل دویست دینار یا چهارشای بود. تا انتخاب ریال به منزله‌ی واحد پول در ایران، در سال ۱۳۰۸ شمسی و حتی سال‌ها بعد از آن، از این واحدهای پولی استفاده می‌شد.
پس از صفویه نیز از این مسکوکات استفاده میکردند. در دوره‌ی نادشاه واحد پولی به نام "نادری" وجود داشت، که ارزش آن ده‌شاهی بود.

مسکوکات دوره‌ی قاجاریه

واحد اصلی پول قاجار تومان، قران و شاهی بود. تومان واژه‌ی ترکی ایغوری است به معنی ده‌هزار که در تقسیمات لشکری هر ده‌هزار سرباز تومان و فرمانده‌ی آنها امیرتومان نامیده می‌شد. تا پیش از قاجار از این واحد پولی استفاده نمی‌شد. در دوره‌ی مغول ده‌هزار دینار را برابر تومان می‌دانستند. کسروی یک‌تومان مغول را برابر صدهزار تومان امروز می‌داند. تونان طلا اولین بار در زمان فتحعلی‌شاه قاجار ضرب شد.
وزن آن در ۱۲۲۴ قمری (۱۱۸۸ شمسی) یک‌مثقال و یک‌ششم مثقال بود. در سال ۱۲۹۸ قمری در زمان ناصرالدین‌شاه، وزن طلای تومان کاهش یافت و ارزش آن برابر ده‌قران نقره یا ده‌هزار دینار شد. اما سکه‌ای به نام دینار وجود نداشت. در سال ۱۳۰۸ شمسی که آحاد پول ایران تغییر کرد، تومان به معنای ده ‌ریال شد که هنوز هم این لفظ رایج است.
در زمان فتحعلی‌شاه، سکه‌ی نقره‌ی جدید، یعنی "قران" متداول شد، که معادل یک‌دهم تونان و پنج‌عباسی یا بیست‌شاهی بود. در این زمان شاهی به صورت سکه‌ی مسی در آمده بود. بنابراین سه شکل سکه در ایران رایج بود: تومان‌های طلا، قران نقره و شاهی مسی. ولی پول رایج سکه‌های نقره بود.

پول دوره‌ی قاجار تا اوایل دوره‌ی پهلوی رایج بود. اما طلا پشتوانه‌ی پول نبود. در سال ۱۳۰۸ شمسی طلا پشتوانه‌ی پول شد. مسکوک نقره‌ی یک‌ریالی به نمایندگی ریال طلا در کشور رایج و قران برچیده شد؛ مسکوک نقره، نیم‌ریالی، دوریالی و پنچ‌ریالی شد.
ریال در اصل واژه‌ی اسپانیایی است و آن نام سکه‌ی نقره‌ای رایج در آن سرزمین بود که به معنی "شاهی" است. این واژه مترداف "رویال" (Royal) انگلیسی و "رگالیس" لاتین است که آن هم به معنای شاهی است و از ریشه "رکس" (Rex) یعنی شاه است.
از مسکوکات قانونی طلا در ایران در دوره‌ی رضاشاه، سکه‌ی پهلوی است که بر اساس قانون مصوب سال ۱۳۱۰ شمسی در مجلس شورای ملی، که برای تعیین واحد و مقیاس پول ایران به تصویب رسید، سکه‌ پهلوی طلا به ارزش صدریال ضرب شد. این سکه دارای عیار ۹۰۰ در هزار بود و با عکس شیر و خورشید و پادشاه مزین شده بود.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ در بهار ۱۳۵۸ سکه‌ی طلای ایرانی ضرب شد که به نام "بهار آزادی" که دارای همان عیار پهلوی است. مسکوکات ریال نیز در این دوره ضرب و اسکناس نیز مانند زمان پهلوی منتشر شد.

نشر اسکناس

مدیریت بانک در ایران را ایران ‌شناسان بنام نظیر هوتم شیندلر و ژوزف رابیو بر عهده داشتند. با ابتکار رابیو بانک شاهنشاهی اقدام به چاپ اسکناس‌های کوچک کرد و هم از این راه وارد زندگی روزمره مردم شد و سود سرشاری کسب کرد. اسکناس در آغاز قرار بود با پشتوانه‌ی طلا چاپ شود، اما بعدها با پشتوانه‌ی نقره به چاپ رسید و نیز می‌بایست پشتوانه طلا برابر هفتاد درصد اسکناس‌های در گردش باشد که بعدها به رقم پنجاه درصد و پس از آن به سی درصد تبدیل سد؛ که در حقیقت هفتاد درصد اسکناس‌ها یدون پشتوانه بود، که این کار سود سرشاری برای بانک در بر داشت.
تاریخچه اسکناس

کلمه اسکناس یا پول کاغذی از زبان روسی وارد زبان فارسی شده است. گفته‌می‌شود سابقه انتشار اسکناس در ایران قدمتی بیشتر از اروپا دارد. در سال 690 هجری کیخانوخان امیر مغولی که در ایران حکومت می‌کرد و وزیر او صدرجهان زنجانی در اثر عیاشی و بذل و بخشش‌های بی‌حساب خزانه را از درهم و دینار خالی کردند. ضمناً در عصرایشان رواج بیماری وبای گاوی به اقتصاد جامعه زیان فراوانی وارد کرده بود.

به منظور چاره‌اندیشی برای تامین کسری مخارج به راهنمایی یکی از نزدیکان وزیر به نام عزالدین مظفر که از سابقه انتشار اسکناس در چین خبر داشت، پول کاغذی منتشر شد. این اسکناس یک قطعه کاغذ مستطیل شکل بود که چند کلمه به خط ختائی در اطراف آن نوشته می‌شد و بر بالای آن با خط خوش جمله «لا اله الا الله محمد رسول الله» را می‌نوشتند.

انتشار مجدد اسکناس در ایران مربوط به سال 1889 (1267 شمسی) و پس از انعقاد قرارداد تاسیس بانک شاهی بین بارون ژولیس رویتر و دولت ایران است.
پس از تاسیس بانک ملی ایران به‌طوریکه بعدا خواهیم دید کوشش زیادی برای پس گرفتن اجازه انتشار اسکناس از بانک شاهی به‌عمل آمد و بالاخره در خرداد 1309 (30 مه 1930) این امتیاز از بانک شاهی بازخرید و در اسفند 1310 به موجب قانون به بانک ملی ایران واگذار گردید.
یک بانک انگلیسی به‌نام بانک جدید شرق در سال 1267 (قبل از تاسیس بانک شاهی) در ایران اقدام به تاسیس شعبی کرده بود. مرکز اصلی این بانک در لندن و شعبه اصلی آن در هندوستان قرار داشت. شعب بانک در تهران، مشهد، تبریز، رشت، اصفهان و بوشهر دایر بود.

همزمان با واگذاری امتیاز شاهی (1889)، امتیاز مشابهی به یک تبعه روسیه به‌نام لازارپلی یا کف داده شد که بانک استقراضی روسی بعدی را به‌وجود آورد. سرمایه بانک 1875000 روبل طلا بود. در سال 1899 میلادی سهام بانک توسط دولت روسیه اخذ و سرمایه آن تا 30 میلیون روبل افزایش یافت و شعبه‌ای از بانک دولتی روسیه گردید.

در جوامع مختلف، برخی کالاهای خاص دارای ارزشی بیش از بقیه بودند و عملاً به عنوان معادل‌های پول در مبادلاتمورد استفاده قرار می گرفتند. با این تفاوت که کمی از پول بزرگتر بودند و در جیب - البته اگر جیبی وجود داشت - جا نمی‌شدند!

به‌عنوان مثال، این کالای با ارزش در یونان قدیم، گاو نر؛ در سریلانکا فیل و در برونئی جمجمه انسان بود!با پیشرفت تمدن بشری، به تدریج فلزات و اشیای زینتی و از جمله طلا و نقره به‌عنوان معادل‌های پول به‌کار رفتند و به دنبال آن، برای اولین بار در«لیدی» (آسیای صغیر)، سکه ضرب شد.

اولین سکه ایرانی هم در زمان داریوش و از جنس طلا ضرب شد که نویسندگان یونانی آنرا به نام خود داریوش، «دریکوس» می‌نامند. پس از ضرب سکه سالیان طولانی سپری شد تا بشر به فکر استفاده از اسکناس افتاد.

چینی‌ها اولین کسانی بودند که در اواسط قرن دهم میلادی چیزی شبیه به اسکناس ابداع کردند و نام آنرا چاو گذاشتند ولی اولین اسکناس تقریباً امروزی، در 5 ژانویه سال 1691 میلادی در بانک استکهلم چاپ شد و هم اکنون در موزه این بانک نگهداری می‌شود.

این ابتکار بعدها در سایر کشورهای دنیا هم متداول شد و اسکناس‌های کاغذی جای سکه را گرفتند.ریشه لغت اسکناس، «آسی‌نیا»‌ی فرانسوی است که در زبان فارسی با تغییر لفظی در دوران فتحعلی شاه قاجار، به صورت اسکناس در‌آمد.

در اواخر قرن هفتم هجری (اواخر قرن 13 میلادی)، خالی شدن خزانه کیخاتو - ایلخان مغول در ایران- فکر او و وزیرش صدر جهان را به خود مشغول کرده بود. عزالدین مظفر از نزدیکان صدر جهان که از وجود پول کاغذی در چین خبر داشت، به کیخاتو پیشنهاد داد که پول کاغذی را در ایران رواج دهد. کیخاتو هم دستور داد که مردم زر و سیم را به «چاوخانه» تحویل دهند و بجای آن پول کاغذی «چاوه» بگیرند. این دستور باعث ناراحتی شدید مردم شد و چنان آشوبی به وجود آورد که کیخاتو بلافاصله مجبور شد این فرمان را لغو کند و به این ترتیب، انتشار اولین اسکناس ایرانی بدون اینکه جریان کامل پیدا کند متوقف شد.

اما اولین اسکناس رسمی ایران توسط بانک شاهنشاهی ایران - که طبق قرارداد رویتر، حق انحصاری نشر اسکناس به آن اعطا شده بود - انتشار یافت. این اسکناس‌ها در ابتدا چندان مورد اقبال عمومی قرار نگرفت و بنابراین از طرفی دولت انگلستان، اسکناس‌های دولت شاهنشاهی را تضمین کرد و از سوی دیگر مجلس شورای ملی، با تصویب قانونی، استفاده از اسکناس‌های دولت شاهنشاهی را اجباری کرد.

بانک شاهنشاهی تا سال 1309 هجری شمسی به فعالیت خود در زمینه نشر اسکناس ادامه داد. در این سال، امتیاز حق انحصاری نشر اسکناس، به مبلغ 200 هزار لیره انگلیس توسط دولت ایران خریداری شد و به بانک ملی ایران واگذار گردید و اولین اسکناس بانک ملی، در اول فروردین ماه سال 1311 (تنها 75 سال قبل) منتشر شد.

بانک ملی تا سال 1339 اقدام به نشر اسکناس کرد ولی در آن سال، با تاسیس بانک مرکزی ایران، حق انحصاری نشر اسکناس به بانک مرکزی محول شد. با این توضیح که چاپ اسکناس تا سال 1362 در خارج از کشور (عمدتا در کشور انگلستان)و به سفارش ایران انجام می‌شد و از آن سال، چاپ اسکناس در کشور شروع شد. ضمن اینکه تا حدود 6 سال پیش، کاغذ اسکناس به‌طور کامل از خارج از کشور وارد می‌شد که با تأسیس کارخانه تولید کاغذ اوراق بهادار، تمامی اسکناس ها روی کاغذ ایرانی به چاپ می رسد .
اسکناس یکی از مخترعات مردم چین است و آن در این مملکت از اواخر قرن دهم میلادی معمول شده است و اول کسی که به انتشار آن پرداخته تایی تسو نخستین امپراطور سلسله معروف سونگ است که در 960 میلادی برابر 349 هجری قمری تاسیس یافته و افراد آن در چین جنوبی سلطنت می کرده اند.
دویست سال بعد از وضع پول کاغذی در چین چون در تکثیر آنها راه افراط رفته و علاوه بر پایتخت در بلاد دیگر نیز به این کار دست زده بودند قیمت پول های کاغذی تنزلی فاحش کرد و به کلی از اعتبار سابق افتاد، پادشاه مغول «قوبیلای قاآن» برادر هولاکوخان نیز پول کاغذی یا اسکناس را رایج نموده است که آن را چاو می نامیدند،مارکوپولو و ابن بطوطه سیاح مراکشی که تقریباً هر دو در یک زمان چین را سیاحت کرده اند در سفرنامه های خود پول کا غذی را وصف کرده اند در فرهنگ معین آمده است :
1ـ اسکناس نوعی کاغذ بهادار است که بهای وی بر روی آن نوشته شده و برای خرید و فروش به کار می رود (پول کاغذی).
2ـ اسکناس کاغذ رایجی که بانک مرکزی به جای مسکوک طلا و نقره در دسترس مردم می گذارد و معادل آن پشتوانه ای در خزانه خود و تحت نظر اولیای دولت نگاه می دارد، دراصطلاح حقوقی اسکناس سفته ای است به عهده بانک که به رؤیت و در وجه حامل است و مشمول مرور زمان نمی شود و سودی هم به آن تعلق نمی گیرد.
بانکی که اسکناس صادر می کند معادل مبلغی روی آن ذکر شده مدیون می باشد و متعهد است که آن را به فلزی که رواج قانونی دارد تبدیل کند. در زمان انقلاب فرانسه مجلس ملی آن کشور قانونی وضع کرد که به موجب آن کلیه اراضی متعلق به دولت به تصرف دولت در آمد و ملی گردید. به وثیقه اراضی مزبور دولت پول کاغذی منتشر کرد که (آسینیا) نامیده می شد و مفهوم آن این بود که کاغذهای مزبور به امضای دولت رسیده و تضمین شده است.
چندی بعد که در روسیه هم پول کاغذی رواج گرفت لغت فرانسوی آسینیا برای پول کاغذی انتخاب شد و با مختصر تحریفی در تلفظ آن اسکناس شد این لغت اسکناس در زمان فتحعلی شاه به ایران وارد شد و نام پول کاغذی اسکناس گردید در قرن هفتم هجری یک نوع پول کاغذی در ایران متداول گردیدکه آن را (چاو) می گفتند اسکناس به صورت امروزی از سیصد سال قبل در اروپا مرسوم شد و امروز قسمت عمده پول اغلب کشورها را اسکناس تشکیل می دهد در ایران تا سال 1889 میلادی که بانک شاهنشاهی تشکیل شد پول رایج کشور مسکوک نقره و طلا بود در آن سال به موجب فصل سوم امتیازنامه بانک نشر اسکناس در سرتاسر ایران منحصراً به بانک شاهی ایران تعلق گرفت و به موجب همین فصل مقدار آن نبایستی از هشتصد هزار لیره انگلیسی تجاوز کند.
در سال 1890 اسکناس جدید بانک با سرلوحه فارسی و علامت شیر و خورشید و عکس ناصرالدین شاه و ذکر ارزش آن نشر شد مجموعاً بانک شاهنشاهی چهل سال در ایران اسکناس منتشر کرد تا این که در تاریخ 23 اردیبهشت 1309حق انتشار اسکناس از آن بانک سلب ودر مقابل دویست هزار لیره به بانک ملی ایران واگذار گردید. اسکناس بانک ملی ایران در سال 1310رواج یافت و اولین اسکناس با عکس رضاشاه و امضای دکترلیند نبلات (مدیر کل بانک) و دکتر علامیر (بازرس دولت) به جریان گذاشته شد (مصاحب) پول کاغذی را در سال 692 هجری در ایران تقلید کرده اند. این پول کاغذی را (چاو مبارک) خواندند که بر بالای این اسکناس کلمه شهادتین را نوشته بودند به قول رشید الدین فضل ا …و به قول وصاف در ماه ذی القعده سال 693 اول بار چاو در تبریز منتشر گردید که موجب حوادثی گردید که در کتابهای تاریخ مذکور است.
تقلید دیگری در هند توسط «سلطان محمد تغلق شاه» (752-725) انجام گرفت. ولی این سلطان بخشنده جاه طلب که دخلش به خرجش نمی رسید به خیال افتاد که به جای چاو کاغذی (مس) را عوض زر و سیم رایج سازد ولی سکه مسی نتوانست جای طلا و نقره را بگیرد و پس از چندی مورد قبول مردم واقع نشد و از اعتبار افتاد اولین پول کاغذی یا اسکناس درسال 1307 قمری به توسط بانک شاهنشاهی در ایران انتشار و نام اسکناس یافت. آخرین اسکناسی که در ایران منتشر شده اسکناس ١٠٠ هزار ریالی است که اخیراً رایج گردیده است.
سیر تکاملی اسکناس در ایران
▪ اسکناس در زبان فرانسه Assignas نامیده می شود که به معنی تضمین پرداخت وجه از طرف دولت بوده است.روسها به آسیگناف می گفته اند که این کلمه در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار در ایران بصورت اسکناس در آمد.
▪ قدیمی ترین اسکناس شناخته شده در ایران،اسکناس یک درهمی،منقش به لااله الاالله و محمد رسول الله می باشد که در زمان فرمانروایی کی تون مغول به سال ۶۹۳ هجری قمری در تبریز به چاپ رسیده و به نام چاو مبارک موسوم بوده است.
▪ اولین بانکی که اسکناسهای ایران را چاپ می کرده،بانک جدید شرق بود که مرکزش در لندن و در آسیا عملیات بانکی داشته است.اسکناس های چاپ شده توسط این بانک در بانک بازرگانی ایران انتشار می یافت.مبلغ این اسکناسها از ۵ قران به بالا بوده است.
▪ در سال ۱۲۶۷ هجری قمری امتیاز نشر اسکناس از بانک جدید شرق به بانک شاهی انتقال یافت.بانک شاهی حق انتشار اسکناس یعنی توزیع آن را داشته و چاپ توسط بانک جدید شرق صورت می گرفته و سیاست های پولی نیز بعهده همین بانک بود.
▪ در سال ۱۲۵۸ هجری شمسی،نمایندگان نخستین مجلس شورای ملی خواستار تاسیس بانک ملی شدند.
▪ سال ۱۳۰۶ شمسی بانک ملی به نصویب می رسد و در ۱۷ شهریور ۱۳۰۷ شروع به کار می کند.از جمله سیاست های این بانک خارج ساختن کنترل اقتصاد پولی ایران از دست خارجی ها بود.
▪ سال ۱۳۱۰ شمسی اسکناس های چاپ شده قبلی از جریان خارج شدند.به موجب ماده ۵ قانون اصلاح(قانون واحد ومقیاس پول) حق انحصاری انتشار اسکناس به مدت ۱۰ سال به بانک ملی واگذار شد. از آن پس تعیین نوع طرح و مبلغ،نوع اسکناس و تعداد آنها را بانک ملی تعیین می کرده و در لندن چاپ می شد.
▪ نشر اسکناس از سال ۱۳۳۹ از بانک ملی به بانک مرکزی سپرده شد.
▪ سازمان تولید اسکناس از سال ۱۳۵۱ تاسیس و طرح تاسیس چاپخانه ای برای چاپ اسکناس تهیه شد.
▪ سال ۱۳۶۱ ساختمان چاپ اسکناس تکمیل و چاپ اسکناس به صورت آزمایشی با چاپ اسکناسهای ۲۰۰ ریالی بطور رسمی در ایران آغاز شد.
▪ در سال ۱۳۶۷ با راه اندازی دو خط تولید دیگر،خط تولید اسکناس به ۴ واحد رسید و از آن پس تمامی اسکناسهای جمهوری اسلامی ایران در داخل چاپ می شود.
▪ در سال ۱۳۶۸ با توجه به واردات کاغذهای مورد نیاز از خارج،طرح ساخت کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار مطرح می شود.
▪ در سال ۱۳۷۶ عملیات اجرایی پروژه کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار آغاز می شود.
▪ در سال ۱۳۸۱ این کارخانه پس از پشت سر گذاردن تولیدات آزمایشی به بهره برداری کامل رسید.
عکس اسکناس های قدیمی و ارزش ریالی آن در حال حاضر